Een vriend van mij die in een dierenwinkel heeft gewerkt en die vaak duikt, vertelde me dat hij iets interessants had opgemerkt. Behalve duikers en ervaren aquariumliefhebbers, zeiden tijdens gesprekken over vissen altijd dat ze eigenlijk niets over die vissen wisten — maar wel over haaien. Iedereen dacht wel iets over haaien te weten. Dat is net zo als – wellicht heb je dat zelf weleens gemerkt – dat dankzij films en tv-series veel mensen zeker denken te weten dat ze aardig wat kennis hebben van haaien.
Misvattingen over haaien
Maar zoals je wellicht al had verwacht, is de meeste “kennis” die mensen over haaien denken te hebben ernstig vertekend of verre van volledig. Naarmate je meer over de feiten te weten komt, blijken haaien ontegenzeggelijk de meest fascinerende van alle vissen te zijn. En als PADI Fakkeldragers voor de Zee zouden we in staat moeten zijn om op vriendelijke wijze anderen die kennis bij te brengen en uit te dragen, op basis van de waarheid.
In tegenstelling tot de reputatie van “menseneter” is van slechts 33 van de circa 500 nog bestaande soorten bekend dat ze ooit een mens hebben aangevallen. Wij zijn niet hun natuurlijke prooi. Misschien heb je weleens gehoord dat er meer doden vallen door bliksem, aanvallen van beren of van bijen dan door haaien. En daar is onlangs nog een nieuwe oorzaak bij gekomen: steeds meer mensen sterven als gevolg van het maken van selfies. Je kan de International Shark Attack File erop naslaan om meer te weten te komen over feit en fictie wat betreft aanvallen door haaien.
Volgens wetenschappers kunnen haaien door de populaties van soorten te beheersen de belangrijkste roofdieren van de zee zijn – koraal sterft af als er te weinig haaien op een rif leven. Ruim 450 miljoen jaar geleden waren er ongeveer 3000 haaiensoorten; ze jaagden op dinosaurussen, en in tegenstelling tot deze dieren hebben ze vijf uitstervingsmomenten overleefd. In grootte variëren ze van de walvishaai, de grootste van alle vissen, die wel 12 meter/40 voet lang kan worden tot de dwerglantaarnhaai van slechts 15 cm/6 inch lengte. Deze dieren komen in alle zeeën voor, van de oppervlakte tot aan diepten van 3.600 meter/12.000 voet.
Fascinerende feiten over haaien
Naast andere feiten over haaien heb je wellicht ook weleens gehoord dat haaien een ongelooflijk sterke reuk hebben. Ze kunnen in een miljoen delen water één deeltje bloed ruiken. Maar dat is nog maar het begin. De meeste haaien hebben 360º zicht behalve precies voor hun snuit of direct daarachter. En net zoals katten kunnen ze bij weinig licht uitzonderlijk goed zien. Net als vele andere vissen hebben ze van kop tot staart aan beide zijden een laterale lijn (zijlijn), een zintuig waarmee ze minieme veranderingen in de waterdruk, andere dieren of zelfs het rif kunnen waarnemen. En haaien beschikken over ampullen van Lorenzini, elektroreceptoren waarmee ze elektrische velden kunnen opmerken. Dit geeft ze een biologisch kompas, gebruik makend van het magnetische veld van de aarde, en aangezien spieren elektriciteit produceren als ze zich samentrekken, is dat een manier om prooien te ontdekken.
Anders dan andere vissen planten sommige haaiensoorten zich voort door eikapsels te leggen, en weer andere soorten ontwikkelen net als zoogdieren interne embryo’s. En haaien planten zich niet vaak voort, ook in tegenstelling tot andere vissen. Het vrouwtje is doorgaans een jaar lang zwanger, waardoor ze relatief weinig jongen voortbrengen. Lees hier meer over de voortplanting van haaien.
In tegenstelling tot hun reputatie als onkwetsbare diersoort, jagen andere dieren op haaien – ook op de fameuze grote witte haaien en tijgerhaaien. Allereerst jagen haaien op andere haaien, en recente bevindingen wijzen erop dat orka’s grote witte haaien eten.
Haaien hebben onze hulp nodig
Maar mensen vormen voor haaien veruit de grootste bedreiging. Volgens recent onderzoek door de IUCN (International Union for the Conservation of Nature) zijn er ruim 390 bedreigde haaiensoorten, waarbij overbevissing een rechtstreekse oorzaak of significante bijdrager voor die dreiging is. Dit overwegende, zou elke Fakkeldrager voor de Zee de specialty-cursus AWARE Shark Conservation moeten volgen en elke PADI Instructor zou die moeten geven. In de cursus worden de verborgen oorzaken van overbevissing van haaien behandeld, hoe je positieve informatie over haaien kunt uitdragen, en wat ieder van ons kan doen om de haaienpopulaties te herstellen. En zoals je wellicht nog weet van mijn blog over nieuwe beschermende maatregelen voor de kortvinmakreelhaai, kunnen we verschil maken en doen we dat ook.
Vraag bij je plaatselijke PADI-duikcentrum naar de cursus, en naar andere manieren waarop je via hen deel kunt nemen aan het PADI Adopt the Blue-programma. En blijf in contact met je PADI Pro en kijk uit naar komende initiatieven voor behoud van de haai, die uniek van toepassing zijn op Fakkeldragers voor de Zee zoals wij, zodat we nog meer merkbaar verschil kunnen maken.
Zoek avontuur. Bescherm de zee.
Drew Richardson
PADI President & CEO PADI Worldwide
