Door Adam Hanlon, Wetpixel Editor
Er zijn gelukkig maar weinig fotografen die met opzet de omgeving en het leven onderwater aantasten of beschadigen. Het is echter wel zo dat elke keer als we te water gaan om te duiken alleen al onze aanwezigheid daar gevolgen heeft. Onderwaterwezens, hoe groot of klein ze ook zijn, moeten hun energie sparen en die zo efficiënt mogelijk gebruiken. Door eenvoudigweg te verhinderen dat een dier zich in het rif kan verschuilen, of door dieren te verstoren die zich onder het zand willen verstoppen, of hun natuurlijke gedrag te onderbreken, staat niet los van gevolgen.
Fotografen moeten niet alleen beschikken over superieure duikvaardigheden om te voorkomen dat ze onbedoeld schade aan de onderwaterwereld toebrengen. Ze moeten ook weten hoe ze het onderwaterleven kunnen zoeken, observeren en begrijpen. Dit heeft als bijkomend voordeel dat ze het gedrag van een dier precies kunnen voorspellen, waardoor de fotograaf op het juiste moment op de juiste plaats is.
Terugkomend op die duikvaardigheden: als de fotograaf de foto niet kan maken zonder de omgeving te beschadigen, dan moet hij/zij de foto niet maken. Geen enkele foto is het waard dat er kwetsbare riffen of ecosystemen voor beschadigd moeten worden.
Onze taak als onderwaterfotografen is om onze vaardigheden zodanig in te zetten dat we onderwater kunnen vastleggen wat we zien. Zeker, we zouden onze artistieke vaardigheden kunnen inzetten om prachtige plaatjes van de wereld onderwater te schieten. Beelden vastleggen die niet weergeven wat we in een natuurlijke omgeving kunnen zien is echter fundamenteel onjuist en dus niet ethisch.
Fotografen die blijven volharden in dat dubieuze gedrag zullen hun gedragingen meestal willen rechtvaardigen ten opzichte van wat anderen (fotografen, filmers, vissers, etc.) doen. Zij zullen zeggen dat hun handelingen ‘minder slecht’ zijn dan die van anderen. In de grond is die gedachte niet goed. We zouden onze eigen handelingen moeten kunnen rechtvaardigen, niet ten opzichte van anderen die misschien ‘nog slechtere’ dingen doen.
Hetzelfde geldt voor duikgidsen die op sommige locaties door anderen worden aangezet om dingen te doen die veel verder gaan dan alleen maar hun klanten aanwijzen waar zich mooie fotografische onderwerpen bevinden. Als dat namelijk gebeurt, dan is het belangrijk de duikgids erop te wijzen dat je zulk gedrag niet acceptabel vindt. Onderwater kan dat middels het nee schudden met je hoofd, of met een handgebaar. Eenmaal weer boven water kun je beleefd uitleggen hoe je zou willen dat de duikgids zich voortaan zou gedragen.
Niet aanraken
Het is goed te weten dat het verstoren van onderwaterdieren bij de meerderheid van de onderwaterfotografen als onacceptabel wordt beleefd. Het verplaatsen of herschikken van dieren om zo een betere foto te krijgen, waarmee je laat zien dat ze dingen doen die niet natuurlijk zijn, en de onderwaterwereld te veranderen om een mooier plaatje te kunnen maken, is niet ethisch niet juist maar ook fundamenteel oneerlijk. Een afbeelding en een omgeving laten zien die niet representatief is, is moreel twijfelachtig. In het geval dat fotografische onderwerpen worden gemanipuleerd, zijn degenen die dat doen maar zelden bereid toe te geven dat dit werkelijk het geval was.
Een octopus zwemt bijvoorbeeld maar zelden vrij in het water. Hij beweegt zich meestal dicht bij het rif of over de bodem voort. In het zeldzame geval dat ze dat wel doen, zijn ze actief aan het zwemmen. Dus als een foto een octopus laat zien met ‘zwaaiende’ tentakels, dan heeft iemand het dier zeer waarschijnlijk opgepakt en het vervolgens weer losgelaten voor de foto. Het is ook geen natuurlijk gedrag als je een octopus op de rug van een schildpad ziet meeliften. Bokserkrabbetjes leven in een plekje bij het rif waar ze zich goed kunnen verschuilen. Dus een foto waar zo’n krabbetje ergens bovenop zit, betekent dat iemand het dier heeft gevangen en het daar heeft neergezet.
Interactie volgens de voorwaarden van de dieren
Er zijn enkele magische momenten waarbij wilde dieren er zelf voor hebben gekozen met de mens in aanraking te komen. Dat zijn telkens adembenemende momenten die je je leven lang bij zullen blijven. Als die momenten ook met een camera zijn vast te leggen, dan is dat een voorrecht.
Grijze zeehonden (Halichoerus grypus) aan de noordoostkust van Engeland bijvoorbeeld, maken soms actief contact met duikers en lijken dat net zo leuk te vinden als wijzelf. De foto’s die hiervan worden gemaakt laten wilde dieren zien die fysiek contact maken met duikers.
Het belangrijkste hierbij is dat het dier zelf contact zoekt en/of de keus heeft om dat wel of niet te doen. Er is niets mis mee als een fotograaf tussen een groep dolfijnen gaat zwemmen die in de zee aan het ronddartelen zijn. Maar als die dieren wegzwemmen of verstoord worden door zijn of haar aanwezigheid, dan moet de fotograaf ze niet achterna gaan jagen.
In ons door internet verbonden en op social media gerichte leven is het niet moeilijk om grote aantallen adembenemende onderwaterfoto’s te bekijken. Als je die bekijkt, dan geldt er een simpele regel: “Als bepaald gedrag er ongeloofwaardig uitziet, dan is het dat waarschijnlijk ook!”
De zee is echter een wondere wereld en soms gebeuren daar dingen die uniek en onverwacht zijn. Soms heeft een fotograaf het geluk om zo’n moment vast te kunnen leggen. Als we afbeeldingen tegenkomen van gedragingen die naar ons gevoel twijfelachtig zijn, dan zouden we moeten vragen hoe die afbeelding tot stand is gekomen, en eerlijk moeten reageren op de toelichting door de fotograaf. Tegelijkertijd is dit een kans om meer over die bewoners van de onderwaterwereld te weten te komen.
Onderwaterfotografie stelt ons in staat om die mooie dingen die we onder het wateroppervlak te zien krijgen, kunnen delen met andere mensen. Het is aan ons om er voor te zorgen dat de beelden die we delen op een eerlijke manier en met respect voor de omgeving gemaakt zijn. En als wij zelf beelden zien waarvan we denken dat ze gemaakt zijn in een omgeving die wellicht beschadigd is, dan zouden we erop voorbereid moeten zijn om erachter te komen of dat het geval is geweest en zo ja, op te merken dat dit geen getolereerd gedrag is.
Ben je een nieuwe onderwaterfotograaf? Neem de tips door over Getting Started in Underwater Photography.