Stel je eens voor: duiken met manta’s die je bij naam kent. Voor marien ecoloog Nakia Cullain waren deze ontmoetingen ooit dagelijkse wonderen – totdat het stil begon te worden in de kustwateren bij Mozambique…
Iedere duiker die ooit het geluk heeft gehad in het water te zijn geweest met een manta, zal beamen dat het echt een ontzagwekkende ervaring is. Deze vriendelijke reuzen vertegenwoordigen niet alleen de schoonheid van de oceaan, maar ook haar kwetsbaarheid. In Mozambique, waar manta’s van oudsher samenkomen in de kustwateren, worden de lokale populaties steeds meer bedreigd door visserij en handel.
PADI AWARE interviewde onlangs Nakia Cullain over het lopende onderzoek waar zij en de Marine Megafauna Foundation (MMF) aan werken. Daarnaast vertelden ze hoe CITES 2025 (Convention on International Trade in Endangered Species) van cruciaal belang is voor de bescherming van manta’s en om ervoor te zorgen dat deze iconische en vitale soort nog generaties lang kan overleven.
20 jaar manta-onderzoek
Al meer dan twintig jaar bouwen wetenschappers van de Marine Megafauna Foundation aan een van de belangrijkste gegevensverzamelingen van manta’s ter wereld langs de kust van Mozambique. Hun onderzoek begon in het begin van de jaren 2000 in Tofo en breidde zich in 2009 uit naar Zavora, waardoor ze langetermijnpatronen in de lokale mantapopulaties konden volgen.
Op de vraag waarom ze er in eerste instantie voor koos om mantaroggen te bestuderen, antwoordde Nakia Cullain: “Mijn eerste ontmoeting hier [in Zavora], eigenlijk bijna 10 jaar geleden, heeft mijn leven veranderd. Ik had een rij van zes exemplaren die langskwamen en eerlijk gezegd een half uur bij ons rond bleven hangen, en ze waren echt interactief en nieuwsgierig. Het deed me versteld staan. Dat veranderde mijn onderzoekstraject en sindsdien ben ik volledig betrokken bij onderzoek naar mantaroggen.”
Een belangrijk onderdeel van dit onderzoek maakt gebruik van foto-identificatie. Duikers maken foto’s van de unieke vlekkenpatronen op de buik van de manta’s zodat wetenschappers individuele manta’s kunnen herkennen en volgen. MMF heeft momenteel alleen al in Zavora meer dan 700 manta’s in haar database. Dit wordt vervolgens gecombineerd met telemetrietags – zowel akoestische ontvangers als satelliettrackers – waarmee het team de manta’s ook buiten de duiklocaties kan volgen, zodat duidelijk wordt waar ze langs de kust en in open zee naartoe reizen en van welke habitats ze het meest afhankelijk zijn.
Helaas heeft dit langetermijnonderzoek aangetoond dat het aantal waarnemingen van mantaroggen langs de kustlijn van Mozambique dramatisch is gedaald. In Tofo nam het aantal waarnemingen in het eerste decennium met 88% af en in het tweede decennium met 99%. In Zavora zijn nog steeds grote seizoensgebonden groepen te zien (soms tientallen op één duik), maar de gegevens laten ook daar een afname van 82% zien.
Waarom manta’s belangrijk zijn
Net als alle andere zeedieren spelen mantaroggen een belangrijke rol in gezonde ecosystemen in de oceaan. Als grote filteraars helpen ze voedingsstoffen door de oceaan te verplaatsen. Bovendien helpt hun relatie met poetsvisjes de biodiversiteit rond riffen en voeder-/poetsstations te ondersteunen. Verzamelplaatsen van manta’s duiden vaak op productieve en prachtige gebieden vol leven in de oceaan. Leuk weetje: manta’s hebben van alle vissen de grootste verhouding hersenen/lichaamsgrootte!
Mantaroggen leveren ook grote voordelen op voor de mens via het toerisme dat lokale werkgelegenheid en bedrijven ondersteunt. Niet alleen in Mozambique, maar op duikbestemmingen over de hele wereld trekken manta’s duikers en snorkelaars van heinde en verre aan. Door hun voorspelbare aanwezigheid op bepaalde riflocaties zijn ze een belangrijke drijfveer voor verantwoord toerisme, dat op lange termijn economische waarde kan opleveren.
Zoals Nakia uitlegt, is de gedachte om manta’s te verliezen niet alleen wetenschappelijk of economisch, maar ook diep persoonlijk. “Ik denk dat mijn grootste angst de vraag is of over een paar jaar, vijf jaar, 10 jaar, de manta’s er nog zijn? En dat is een angstaanjagend idee. Als je bedenkt dat een hele populatie afneemt, is dat echt hartverscheurend.”
Waarom de mantapopulatie afneemt
In Mozambique in het bijzonder hebben de manta’s zwaar geleden onder overbevissing op alle niveaus – ambachtelijk, commercieel en industrieel. Ook al bestaan er nu beschermingsmaatregelen, zoals Nakia zegt: “De schade is al aangericht toen er jaren geleden zoveel manta’s werden weggevangen.”
De veranderende omstandigheden in de oceaan als gevolg van de klimaatverandering, zoals de verschuiving van de oceaanstromingen en vervolgens van de plaatsen waar plankton (de belangrijkste voedselbron van de manta’s) te vinden is, hebben ook een negatieve invloed op deze populatie van zachtaardige reuzen. Manta-duiktoerisme kan, als het niet goed wordt geleid, manta’s ook wegjagen uit belangrijke habitats. Zorg ervoor dat je altijd kiest voor ecotoerisme als je een duiktrip plant.
Lokale en wereldwijde bescherming van manta’s
Duurzame bescherming voor mantaroggen begint op het niveau van de gemeenschappen. Nakia legt uit dat in Zavora “lokaal beheerde zeegebieden zijn waar we hier naartoe werken. We hebben een hele goede visserijgemeenschap en zij willen de visserij goed beheren. Ze willen een toekomst voor hun kinderen. Ze willen manta’s zien en meer toerisme.”
Buurland Zuid-Afrika heeft een zeereservaat dat niet eens voor manta’s is opgericht, maar waar ze nu wel van profiteren, simpelweg omdat het ecosysteem wordt beschermd. Nakia en haar collega’s denken dat een soortgelijke aanpak in Mozambique ook zou kunnen bijdragen aan het herstel van de mantapopulaties.
Maar bescherming kan niet stoppen bij de nationale kustlijnen. Het onderzoek van de Marine Megafauna Foundation toont duidelijk aan dat mantaroggen lange afstanden afleggen en zich buiten de kust in internationale wateren begeven. Hier zijn visserijdruk en bijvangstrisico’s moeilijker te controleren en te beheersen. Daarom zijn internationale kaders zoals CITES essentieel om deze sierlijke zeedieren volledig te beschermen.
Waarom CITES 2025 belangrijk is voor manta’s
De kans voor mantaroggen om erkend en beschermd te worden op het hoogste internationale niveau komt eraan! Van 14 november tot 5 december 2025 komen regeringen van over de hele wereld bijeen om te stemmen over de vraag of manta’s een drastische wereldwijde bescherming moeten krijgen onder CITES. Dit zou helpen voorkomen dat internationale handel en bijvangst de mantapopulaties verder doen afnemen, vooral wanneer ze over de landsgrenzen migreren.
Duikers en zeeliefhebbers van over de hele wereld worden aangemoedigd om te helpen manta’s (en andere haaien en roggen) een stem te geven. Wetenschappers hebben het bewijs geleverd – nu moet de wereld handelen. Nakia legt uit: “Publieke steun is hard nodig om druk uit te oefenen op de beleidsmakers om de juiste beslissing te nemen. Teken de petitie om te eisen dat wereldleiders meer bescherming voor manta’s instellen op CITES 2025.”
Klaar om in meer bescherming van manta’s te duiken?
- Meer informatie over het behoud van manta’s van MMF’s Koningin van de Manta’s
- Lees meer over waarom haaien en roggen jouw hulp nodig hebben bij CITES 2025
- Meer informatie over de Global Shark & Ray Census van PADI AWARE.
