Nadat we deze adembenemende foto van PADI AmbassaDiver™ Gemma Smith tijdens haar duik naar “de poort van de hel” in de mijn Ojamo in Finland hadden geplaatst, wisten dat we meer te weten moesten komen over die unieke duiklocatie waar de foto gemaakt was…
Hallo Gemma, kun je ons iets over de mijn vertellen?
De Ojamo-mijn in Finland is eigenlijk een oude kalksteenmijn. De mijn ligt bij de stad Lohja, zo’n 60 kilometer van Helsinki, de hoofdstad van Finland. Vroeg in de 19e eeuw werd hier al begonnen met werken in de mijnen. Dit ging door totdat Finland in 1939 in oorlog kwam met Rusland, en de mijn tijdelijk dienst deed als gevangenenkamp. Na de oorlog werd het normale werk weer opgepakt. In de jaren 1960 kwam aan het werken in de mijnen definitief een einde omdat er goedkopere alternatieven beschikbaar kwamen en de vraag naar kalksteen terugliep. De afgelopen tientallen jaren vulde de mijn zich langzaam maar zeker met water. Finland heeft maar weinig natuurlijke grotsystemen. Deze ondergelopen mijn werd daardoor in heel Scandinavië een populaire duikbestemming, en kreeg ook wereldwijd bekendheid. Terecht. Er zijn op verschillende diepten in de mijn duizenden kilometers aan doorgangen te ontdekken. En vele zijn nog nooit bezocht. Hoewel het niet bekend is hoe diep de mijn precies is, wordt gezegd dat hij honderden meters diep gaat.
Welke voorzorgsmaatregelen heb je getroffen om in de Ojamo-mijn te duiken?
Je moet meerdere voorzorgsmaatregelen treffen om hier te kunnen duiken. Ten eerste omdat je hier in een overdekte ruimte duikt. Elke vorm van overdekte duik, of dat nu een ‘echte’ duik is (bijvoorbeeld in een mijn of een grot) of een ‘virtuele’ overdekte duik (bijvoorbeeld als je een plafond hebt omdat je een decostop moet maken) vereist veel training en ervaring om die duik veilig te kunnen maken. De mijn is heel goed van lijnen voorzien. Het is dus makkelijk om de hoofdregel te volgen, namelijk dat je altijd de weg terug naar de oppervlakte kunt vinden. Het blijft echter belangrijk om je altijd bewust te zijn van waar je bent. De andere uitdaging bij deze duik is de temperatuur. Het water in de mijn is het hele jaar door zo’n 3 tot 4 graden. Je moet dus goede beschermende kleding aan hebben. Ik was daar in december. Het moeilijkste deel van de duik was dus eigenlijk de omgekeerde thermocline. Om onze decostop af te kunnen ronden moesten we in het meer boven de ingang van de mijn een opstijging maken, en daar bedroeg de temperatuur maar 2 graden! Gelukkig konden we de stop op 6 meter diepte maken.
Wat is er anders aan duiken in een mijn dan duiken in een grot?
Het grootste verschil aan duiken in een mijn en duiken in een grot is het menselijke aspect. Grotten hebben zich in duizenden jaren tijd op natuurlijke wijze gevormd. De mens heeft meestal geen invloed gehad op de evolutie van de grot. Mijnen zijn daarentegen door mensen aangelegd. Mensen hebben erin gewerkt, en een menselijke geschiedenis verbindt de mens met de mijn. Het is industriële archeologie. Het is een beetje een combinatie van alles wat ik leuk vind aan grotduiken met alles wat ik leuk vindt aan wrakduiken. En dat samen is dan één fantastische ervaring. Qua logistiek is duiken in een mijn hetzelfde als duiken in een grot. Uiteraard zullen er altijd unieke omstandigheden zijn aan een bepaalde plek (bijvoorbeeld stroming in de grotten van Florida, of zeer ingewikkelde navigatie in de grotten van Mexico), maar uiteindelijk heb je voor beide soorten duiken dezelfde vaardigheden nodig.
Wat is voor jou de aantrekkingskracht van duiken in een niet meer gebruikte mijn?
Ik lieg niet als ik zeg dat ik vind dat duiken in een mijn één van de meest interessante en mooie duiken zijn die je kunt maken. Ik ben gek op geschiedenis en op archeologie, dus vanuit die gedachte is duiken in een mijn iets fascinerends. Als je een laars in de modder ziet liggen die een mijnwerker vijftig jaar geleden moet hebben achtergelaten, of een motor die eruit ziet alsof hij elk moment weer kan gaan werken. Dat is prachtig. In veel van deze mijnen zijn nog de markeringen en herinneringen te zien van de mannen die hier hun werkende leven hebben doorgebracht. Ook al is geschiedenis niet helemaal jouw ding, dan nog kan duiken in een mijn voor jou veel te bieden hebben. Er zijn enkele ongelooflijke kenmerken. In Ojamo is er bijvoorbeeld een bepaalde plek met de naam ‘de poort naar de hel’. Die werd oorspronkelijk gebouwd om het dak van de mijn te stutten in de periode dat de deskundigen zich realiseerden dat ze een tunnel hadden gegraven op slechts een paar meter van de bodem van het meer. Vandaag de dag ziet het eruit als een portaal naar een andere wereld. Sommige mensen reizen de hele wereld over om de Grand Canyon in de Verenigde Staten te bekijken. Duiken in een mijn kan net zo’n aantrekkingskracht hebben.
Welke ervaringen van die duik zullen je bijblijven?
Tijdens een van de eerste duiken die we gemaakt hebben was ik niet zo goed voorbereid op de kou. Toen we bij het meer aankwamen vanwaar je toegang hebt tot de mijn was de oppervlakte helemaal bevroren. We moesten een groot wak maken om het water in te kunnen. Er waren altijd assistenten boven water aanwezig, en dat was maar goed ook! Toen we namelijk na de duik probeerden terug te keren naar de oppervlakte kwamen we erachter dat het wak dat we hadden gemaakt na onze twee uur durende duik alweer volledig dichtgevroren was. De assistenten aan de oppervlakte moesten het wak weer met een steigerbuis openhakken zodat we uit het water konden gaan! Daarna was er bij de duiken altijd iemand die er steeds voor zorgde dat het wak open bleef.
Hoe kwam het dat je hier kon gaan duiken?
Deze reis naar Ojamo maakte eigenlijk deel uit van een veel groter filmproject genaamd ‘Dive Odyssey’ waar ikzelf en filmproducent Janne Suhonen de laatste maanden aan hebben gewerkt. Het is heel moeilijk om een duikfilm te maken die de interesse van mensen opwekt en hun aandacht kan vasthouden en tot de verbeelding spreekt. Hoe gek we allemaal ook zijn op die onderwaterwereld, het is toch een sport zonder toeschouwers. Janne wil daar verandering in aanbrengen. Geïnspireerd door de klassieke filmfragmenten uit Blade Runner en The Abyss, kreeg hij het idee om een sciencefiction onderwaterfilm te maken. Niets komt zo dichtbij de geheimzinnigheid en het onbekende van het heelal als de onderwaterwereld. Vandaar de gedachte om die twee dingen te combineren. Zo kwam de Dive Odyssey tot leven. We moeten nog één deel van de film maken, maar we zijn er bijna. Ik kan bij niet wachten tot de film klaar is!