Er gebeurde iets merkwaardigs toen na de laatste duik van die dag de laatste duiker via de zwemtrap weer aan boord klom. Om nog een laatste blik van de onderwaterwereld mee te krijgen hield hij zijn gezicht nog even in het water en riep vervolgens opgewonden “Hé! Er zit hieronder een gigantisch grote haai!” Hels spektakel volgt. Andere duikers die hun uitrusting al half hadden uitgedaan zochten snel hun masker, snorkel, vinnen en camera bijeen en sprongen te water. De haai schoot, opgeschrikt, als een raket weg.
Wat ik hieraan interessant vind, is het gedrag van de duikers. Het is een soort “erop af gaan” in plaats van “wegwezen”. En dat staat loodrecht op het beeld en het gedrag dat het grote publiek heeft als het om haaien gaat. Je zal dit bijvoorbeeld niet snel zien gebeuren op een strand. Strandgangers zijn in zo’n situatie eerder geneigd snel het water uit te rennen. Zo gaat het sinds Jaws de angstige mensen van het strand en uit het water joeg.
De waarheid is dat het een oerangst is die zich van ons meester maakt, een angst die groter is dan andere angsten. Het is een diepgewortelde angst in de mens dat hoort bij een gevoel dat er gevaar dreigt en waarbij ons overlevingsinstinct weer naar boven komt. Volgens sommige mensen is door de film Jaws de misvatting voor haaien zodanig overdreven dat vandaag de dag, ruim veertig jaar later, de effecten daarvan nog steeds merkbaar zijn. Al tientallen jaren worden duikers geconfronteerd met deze oerangst en ze hebben die overwonnen. Nu begrijpen ze haaien in grote lijnen niet alleen beter dan een doorsnee persoon, ze halen ook plezier uit een onweerstaanbare fascinatie wanneer ze tijdens een duik een haai zien. Een leerervaring tijdens onze levensreis als duiker is het overwinnen van deze oerangst voor haaien, die anders bijna de hele mensheid in zijn greep blijft houden.
Aangezien jij een duiker bent, weet je dat haaien zowel belangrijk zijn voor de economie als voor een gezonde oceaan en dat er wereldwijd jaarlijks gemiddeld vijf dodelijke ongevallen zijn als gevolg van een aanval door haaien, terwijl mensen elk jaar ongeveer 125 miljoen haaien doden.
Als toproofdier met prachtig aangepaste vorm en functie, is een haai een wonderbaarlijke, prachtige vis die we graag willen zien.
De kansen van Shark Week
De reden waarom ik hier over begin, is dat op 9 augustus de 32ste Shark Week begint op Discovery Channel. Het evenement trekt zo’n 40 miljoen kijkers, en dat biedt voor jou en mij als duiker en fakkeldrager voor PADI een kans. Ook al zullen sommige uitzendingen een beetje worden overdreven, is alles waarbij mensen geïnteresseerd raken in de onderwaterwereld en leren dat ze er voorzichtig mee om moeten gaan, in mijn ogen goed. Hier volgen enkele manieren waarbij we Shark Week kunnen inzetten:
1. Laat op social media en in persoon je vrienden en bekenden weten dat jij als PADI-duiker en fakkeldrager voor PADI naar de uitzendingen van Shark Week zal kijken. Door dat te doen, wek je interesse bij andere mensen en als zij ook gaan kijken leren ze dingen over de onderwaterwereld. Maar het zal hen er ook aan herinneren dat jij over een betrouwbaar perspectief beschikt waar zij gebruik van kunnen maken. Plaats na het kijken van de uitzendingen berichten over hoe je het vond, wat je leuk vond, wat reëel was en wat niet, en plaats iets over jouw eigen ontmoetingen met haaien. Zorg dat je ook hashtags plaatst met je PADI-duikcentrum en je instructeurs, zodat zij allemaal mee kunnen doen. Wees niet verbaasd als veel mensen hun eigen perspectief beschrijven en hun mening geven. Ook als ze het niet met jou eens zijn, bieden deze discussies vaak een positieve manier om bewustzijn te kweken.
2. Wees blij met vragen. Aangezien jij duiker bent, moet je niet verbaasd staan als vrienden jou vragen stellen over duiken en over haaien zien. In elke zee leven haaien, dus ook als je niet ver weg gaat en je in de dichtstbijzijnde zee gaat duiken, maak je altijd kans op een ontmoeting met een haai. Jouw plaatselijke PADI-duikcentrum biedt mogelijk ook trips aan waarbij je haaien kunt zien. Het is de moeite waard om zelf zo’n trip te gaan maken, en ook om het te melden aan andere mensen die graag zelf een haai willen zien. En ook al woon je ver landinwaarts, iedereen kan altijd contact opnemen met een PADI-duikcentrum in de buurt en PADI Open Water Diver worden, zodat je haaien kunt gaan bekijken zodra je een reisje naar een gebied met zout water maakt. PADI- resorts en -duikcentra kunnen ook de AWARE Shark Conservation-specialty aanbieden, waar dan ook.
3. Wees voorbereid op de GROTE vraag: Hoe heb jij jouw angst voor haaien overwonnen? Uit Amerikaans onderzoek uit 2015 blijkt, dat ook al vindt een aanzienlijke meerderheid van de mensen dat haaien beschermd moeten worden (een trend die zich gelukkig wereldwijd voortzet) zegt de helft van de respondenten dat ze “doodsbang” zijn voor haaien, en bijna 40% geeft aan dat ze daarom niet in zee gaan zwemmen. De angst is dus algemeen aanwezig en het weerhoudt mensen er mogelijk onnodig van om een hechte band met de zee en met duiken te ontwikkelen.
Dus als mensen je vragen of je bang bent van haaien, dan raad ik aan dat je ze vertelt hoe jij je voelt en waarom. We weten dat het prachtige, intrigerende en elegante wezens zijn die worden bedreigd door menselijke angst en door overbevissing. Wij lopen dus geen gevaar. Zij wel. De wereldwijd vermaarde mariene bioloog Dr. Sylvia Earle zegt hier het volgende over:
“Haaien zijn prachtige dieren en als je geluk hebt en je ziet er veel tegelijkertijd, dan betekent dat dat je in gezond zeewater zwemt. Je zou juist bang moeten worden als je in zee zwemt en je treft daar geen haaien aan.”
Zoek avontuur. Bescherm de zee.
Dr. Drew Richardson
PADI President & CEO