ฉลามเป็นหนึ่งในปลาที่มีชื่อเสียงมากที่สุดในท้องทะเล ฉลามบางสายพันธ์อย่างปลาฉลามขาว ปลาฉลามเสือ และฉลามหัวบาตรอาจดูน่าเกรงขามและเหมือนจะอยู่ยงคงกระพัน แม้ว่าปลาฉลามจะมีชีวิตอยู่บนโลกมามากกว่า 400 ล้านปีแล้ว แต่ทุกวันนี้เหล่าปลาฉลามต้องเผชิญกับอันตรายหลายรูปแบบ จากการศึกษาล่าสุดพบว่าประชากรฉลามและปลากระเบนลดลง 71.1% ตั้งแต่ปี 1970 ถึง 2018 แสดงให้เห็นว่าหนึ่งในสามของปลาฉลามและสายพันธ์ที่เกี่ยวข้องกำลังถูกคุกคาม นอกจากนี้ยังพบว่าปลาฉลามหายไปจากปะการังทั่วโลกถึง 19% จึงทำให้เกิดคำถามว่า ปลาฉลามกำลังตกอยู่ในอันตรายหรืออยู่ในภาวะเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์?
แม้ว่าไม่ใช่ฉลามทุกสายพันธ์ที่กำลังเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ แต่ก็มีฉลามจำนวนมากที่กำลังตกอยู่ในอันตราย และหากมีภัยคุกคามต่อฉลามแล้วมหาสมุทรเองก็จะไม่ได้รับการฟื้นฟูไปด้วย ซึ่งทำให้มีความเสี่ยงมากขึ้นที่ปลาฉลามอาจจะสูญพันธุ์ไปในที่สุด
ทำไมฉลามหลายสายพันธ์ถึงใกล้สูญพันธุ์?
จากที่กล่าวข้างต้นว่าประมาณหนึ่งในสามของปลาฉลามทุกสายพันธ์ุมีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ ยิ่งไปกว่านั้น ปัญหาที่น่าเป็นห่วง คือ ประชากรปลาฉลามกำลังลดลงด้วย
ทำไมปลาฉลามถึงใกล้สูญพันธุ์? อะไรคือภัยคุกคาม?
ปลาฉลามเติบโตช้า, มีอายุยืนยาว, การสืบพันธุ์จะเริ่มในช่วงหลังๆของชีวิต และไม่ค่อยมีลูกมีหลานกันเป็นจำนวนมาก นอกจากนี้ปลาฉลามยังตกเป็นเป้าของการล่าและการประมงที่มากเกินไป อีกสาเหตุหนึ่งคือเรื่องสภาพภูมิอากาศที่เปลี่ยนแปลง การประมงและการดักจับปลาที่มากเกินไปนั้นทำให้ฉลามลดลงจากระบบนิเวศ ซึ่งอุปสรรคทั้งหมดนี้ทำให้ประชากรฉลามฟื้นตัวอย่างเชื่องช้า
การเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศนั้นเป็นอีกภัยคุกคามหนึ่งต่อฉลาม เพราะมันเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อมของทะเลอันเป็นที่อยู่อาศัยของฉลาม เช่น อุณหภูมิน้ำทะเลที่สูงขึ้นส่งผลให้น้ำทะเลมีค่าเป็นกรดมากขึ้น ซึ่งส่งผลกระทบต่อที่อยู่อาศัย สุขภาพของฉลาม และการกระจายตัวของเหยื่อหรืออาหารของฉลาม ซึ่งปัจจัยทั้งหมดนี้ยังส่งผลกระทบถึงการสืบพันธุ์ของฉลามด้วย
ปลาฉลามชนิดใดบ้างที่มีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์?
สายพันธุ์ของฉลามมีประมาณ 500 สปีชีส์ ถ้าหนึ่งในสามเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ นั่นหมายความว่าปลาฉลามประมาณ 167 สายพันธุ์มีความเสี่ยงที่จะสูญพันธุ์ ซึ่งนั่นเป็นรายการที่ยาวมากที่จะรวมทั้งหมดไว้ที่นี่! แต่คุณสามารถอ่านบทความเกี่ยวกับปลาฉลามที่เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์และฐานข้อมูล IUCN Red List เพื่อศึกษาถึงสายพันธุ์ปลาฉลามที่มีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์ทั้งหมดได้ อย่างไรก็ตามเรามีตัวอย่างเล็กน้อยของสายพันธ์ปลาฉลามที่นักดำน้ำชื่นชอบซึ่งเป็นสายพันธุ์ที่มีความเสี่ยงต่อการสูญพันธุ์เช่นกัน
ปลาฉลามหูขาว (Oceanic Whitetip)
ปลาฉลามหูขาวกำลังใกล้สูญพันธุ์อย่างยิ่ง จำนวนประชากรลดลงอย่างต่อเนื่อง จากข้อมูลของ NOAA ภัยคุกคามต่อฉลามเหล่านี้คือการประมงเชิงพาณิชย์ การดักจับสัตว์น้ำ และการค้าระหว่างประเทศ ปลาฉลามหูขาวนั้นเป็นปลาฉลามขนาดใหญ่ที่มีจุดสีขาวที่ปลายหลัง ครีบอก และครีบหาง จึงเป็นที่มาของชื่อฉลามหูขาว พวกมันว่ายน้ำในมหาสมุทรเปิดทั่วโลกในน่านน้ำเขตร้อนและกึ่งเขตร้อน ลองเข้าไปดูบล็อกของ PADI เกี่ยวกับการดำน้ำกับฉลามหูขาวและปลามาร์ลินสีน้ำเงินในบาฮามาส!
ปลาฉลามหัวค้อนสีน้ำเงิน (Scalloped Hammerhead)
ปลาฉลามหัวค้อนสีน้ำเงินเป็นอีกสายพันธุ์หนึ่งที่ตกอยู่ในอันตรายอย่างยิ่ง เห็นได้จากจำนวนประชากรที่ลดลงใน IUCN Red List ซึ่งการประมงและการดักจับสัตว์น้ำที่มากเกินไปนี้ที่เป็นภัยคุกคามทำให้ฉลามเหล่านี้สูญพันธุ์ ฉลามหัวค้อนสีน้ำเงินนั้นสามารถเติบโตได้สูงถึง 11 ฟุต (3 เมตร) และมีหัวรูปค้อนที่โดดเด่น พวกมันอาศัยอยู่ทั่วโลกในมหาสมุทรเปิดที่มีเขตร้อนและเขตน้ำอุ่นพอสมควรอย่างกาลาปากอส นอกจากนี้การอพยพย้ายถิ่นของฉลามสายพันธุ์นี้ยังถูกตั้งข้อสังเกตว่าเป็นฝูงอพยพขนาดใหญ่หลายร้อยตัว
ปลาฉลามหัวค้อนยักษ์ (Great Hammerhead)
ฉลามหัวค้อนยักษ์เป็นอีกสายพันธุ์ที่ตกอยู่ในอันตรายด้วยจำนวนประชากรที่ลดลง และถูกคุกคามจากการประมงและการดักจับปลา ฉลามฉลามหัวค้อนยักษ์เป็นสายพันธุ์ฉลามที่ใหญ่ที่สุดในบรรดาฉลามหัวค้อน โดยเติบโตได้สูงถึง 13 ฟุต (4 เมตร) และมีหัวรูปค้อนที่เกือบจะเป็นเส้นตรงและมีรอยเว้าตรงกลาง ปลาหัวค้อนยักษ์อาศัยอยู่ทั่วโลกในน่านน้ำเขตร้อนตั้งแต่แหล่งที่อยู่อาศัยริมชายฝั่งไปจนถึงมหาสมุทรเปิด ซึ่งคุณสามารถดำน้ำกับฉลามหัวค้อนยักษ์ได้ใน Bimini!
คุณสามารถช่วยฉลามได้อย่างไร?
มีวิธีที่คุณสามารถช่วยฉลามได้หลากหลายวิธี ได้แก่:
- สนับสนุนการท่องเที่ยวฉลามและกระเบนอย่างมีความรับผิดชอบ เมื่อคุณเดินทางไปดำน้ำกับฉลาม สิ่งสำคัญคือต้องดำน้ำในลักษณะที่ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพของปลาฉลามและสิ่งแวดล้อม
- สนับสนุน PADI AWARE องค์กรไม่แสวงหาผลกำไรแห่งนี้ร่วมมือกับ PADI เพื่อร่วมมือกับนักดำน้ำในท้องถิ่นเพื่อการอนุรักษ์มหาสมุทรทั่วโลก หนึ่งในประเด็นการอนุรักษ์ต่างๆ ของ PADI AWARE คือการคุ้มครองฉลามและปลากระเบน โดยเป้าหมายของโครงการคือการลดจำนวนฉลามและปลากระเบนที่เสี่ยงต่อการสูญพันธุ์
- อย่าซื้อหรือใช้ผลิตภัณฑ์จากปลาฉลาม การหลีกเลี่ยงผลิตภัณฑ์เหล่านี้สามารถช่วยลดอุปสงค์หรือปริมาณความต้องการของตลาดสำหรับผลิตภัณฑ์ปลาฉลาม และลดการประมงที่มากเกินไป
- กินอาหารทะเลที่จับได้อย่างยั่งยืน โดยทั่วไป อาหารทะเลที่จับหรือเลี้ยงและสามารถช่วยลดการประมง การดักจับสัตว์น้ำ และลดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมจะจัดว่าเป็นอาหารทะเลที่ยั่งยืน
- เรียนรู้เกี่ยวกับฉลามต่อไป ส่วนหนึ่งของการปกป้องฉลามคือการทำความเข้าใจฉลาม รวมถึงเรียนรู้วิธีที่ฉลามมีปฏิสัมพันธ์ต่อสิ่งแวดล้อมรอบตัว และอีกมากมายให้เรียนรู้เกี่ยวกับฉลาม!
- ปกป้องมหาสมุทร มหาสมุทรเป็นบ้านของฉลาม ดังนั้นมหาสมุทรที่สะอาดมีความอุดมสมบูรณ์จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งยวดต่อฉลาม และคุณสามารถปกป้องมหาสมุทรด้วยการสนับสนุนแนวทางการปฏิบัติที่ยั่งยืนเพื่อลดการปล่อยก๊าซคาร์บอน ขยะทะเล และอื่นๆ อีกมากมาย!
ฉลามเป็นสิ่งมหัศจรรย์ แต่น่าเสียดายที่มีฉลามจำนวนมากที่ใกล้สูญพันธุ์ มาช่วยกันวันนี้เพื่อปกป้องฉลาม!
