Vorig jaar hield Tiffany Haddish een deel van Discovery’s 33rd Shark Week. Zij was de eerste vrouw van kleur die ooit deze eer heeft gehad. Uit solidariteit, spraken wij van PADI met ’s werelds top aan vrouwelijke en non-binaire haaienwetenschappers. Zij deelden hun favoriete haaienfeiten en enkele van de verhalen daarachter.
1. De geschiedenis van de haai
Evolutionair is gezien zijn haaien zeer oud.
“Haaien en de familie van haaien zijn er al ruim 400 miljoen jaar”, aldus Lisa Whitenack van Allegheny College. “Dat betekent dat ze ouder zijn dan de mens, zoogdieren, dinosaurussen, bomen en insecten!”
Catherine Macdonald, docent aan de Universiteit van Miami en directeur van de Field School, plaatst dit evolutionaire tijdsbeeld in een planetarische schaal. Zij zegt: “Haaien bestaan al langer dan de ringen van Saturnus.”
Gedurende die tijd ontwikkelden haaien een volledig “gewerveld brein ‘blauwdruk’ bestaande uit de belangrijkste hersendelen”, aldus kara Yopak. Die blauwdruk werd voor het eerst gezien in haaien. Uiteindelijk ontwikkelde het zich door de gewervelde evolutie tot de dag van vandaag naar de mens, zo zegt zij. Yopak is een comparatieve neuroloog bij de Universiteit van North Carolina Wilmington. Ze onderzoekt hoe hersenen variëren binnen en tussen verschillende haaiensoorten.
2. Leren over uitgestorven haaien door middel van hun tanden
Niet alle haaiensoorten hebben de tijd overleefd. Volgens Jeanette Pirlo, hebben paleontologen kennis opgedaan over veel uitgestorven haaien door hun fossiele tanden te onderzoeken. Pirlo is Ph.D. Kandidaat aan de Universiteit van Florida die “rondscharrelt in haaienpaleontologie.”
In feite zijn megalodons zonder twijfel de beroemdste uitgestorven haaiensoort. Zij hebben ook enkele van de meest begerenswaardige tanden. Megalodons worden – gebaseerd op reconstructies van de kaak – gezien als een van de grootste oceanische roofdieren die ooit hebben geleefd. De grootste megalodonkaak die ooit weer in elkaar gezet is, is 3 meter hoog en bijna 4 vier meter breed.
“C. Megalodon heeft ongeveer 20 miljoen jaar geleefd…. En stierf uit in het Plioceen”, aldus Pirlo. “Zij maakten deel uit van hun eigen evolutionaire lijn van mega-haaien en zijn niet nauw verwant aan de grote witte haai!”
Pirlo benadrukt dat wat populaire media ook beweren, deze 20 meter lange haai zich echt niet ergens ophoudt. Hij is uitgestorven.
3. De geheimen van haaienseks
Haaien hebben ook echt te gekke voortplantingsvermogens en capaciteiten ontwikkeld.
“Haaien kunnen zich bijvoorbeeld zowel seksueel als a-seksueel voortplanten. We hebben dit kunnen aantonen in aquariums, waar een ‘maagdelijke geboorte’ plaatshad”, aldus Kady Lyons, onderzoekswetenschapper bij het Georgia Aquarium. Zij bestudeert de eco-fysiologie van haaien en roggen.
De vrouwtjes van bepaalde haaiensoorten zoals de zwartpuntrifhaai en de kaphamerhaai, hebben zich in gevangenschap voortgeplant zonder genetische inbreng van mannetjes. Bovendien is er een gedocumenteerd geval van eenzelfde fenomeen in het wil bij een zaagvis in Florida, aldus Lyons.
Bovendien zei Toby Daly-Engel, directeur van het haaieninstandhoudingslab van de Technische Universiteit Florida: “Het meest kekke ding dat uit mijn onderzoek is voortgekomen is het idee dat vrouwelijke haaien willekeurige seksuele relaties aangaan.”
Haaien delen bijvoorbeeld veel voortplantingstrekjes met zoogdieren, waaronder interne copulatie (seks), externe genitaliën en een laag reproductiegetal, zegt ze. Toch geven vrouwelijke haaien er tijdens het voortplantingsseizoen de voorkeur aan met meerdere mannetjes te paren.
“Dat is tegengesteld aan het idee dat wij hebben, namelijk dat vrouwen van nature monogame, zorgzame types zijn”, aldus Daly-Engel.
De haaienwetenschapper zal deze en andere geheimen van haaienseks tijdens Shark Week delen met Haddish.
4. Meer over voortplanting – de harde feiten
Voor beginners: mannelijke haaien hebben twee penissen, grijporganen genaamd, zo vertelde Lyons aan PADI.
Misty Paig-Tran zei: “Grijporganen van haaien…hebben feitelijk weerhaken of sporen om ze tijdens de copulatie op hun plaats te houden. Au!”
En daarnaast hebben vrouwelijke haaien tandachtige uitsteeksels op hun cloaca, die op gemodificeerde tanden lijken, voegt Paig-Tran toe. Ze is associate professor in Biologische Wetenschappen aan de California State University Fullerton.
“In de basis is een van de feiten die ik het leukst vind dat haaienseks er superruw en pijnlijk aan toe gaat”, grapt ze. “Ik heb deze ervaring uit de eerste hand (arm) en eindigde met een ‘haaienverbranding’ van een lijkschouw van een dode vrouwelijke zeskieuwhaai.”
Bovendien zijn haaien, zelfs na de paring, in unieke manieren geëvolueerd. Vrouwelijke haaien van sommige soorten kunnen bijvoorbeeld na de paring sperma opslaan totdat de omstandigheden bevorderlijk zijn voor zwangerschap en geboorte, aldus Macdonald. Vier jaar is naar wij weten het record!
5. Wat haaien eten
Haaien zijn niet de mensenverslindende monsters uit de verhalen en de films. In werkelijkheid zijn ze “echte bangeriken” en “zeer voorzichtig”, aldus Daly-Engel. Ze maken een kosten-batenanalyse als ze een onbekende potentiële prooi naderen, aldus de wetenschapper. Haaien worden ook niet gedreven door honger, zei ze. Ze cirkelen lange tijd rond een prooi en dan maakt het niet uit of ze hongerig zijn of als ze net hebben gegeten.
Bovendien verschilt het nogal per soort wat haaien eten. In de maag van Groenlandse diepzeehaaien zijn bijvoorbeeld resten gevonden van ijsberen en rendieren, aldus Pirlo. En tijgerhaaien, die erom bekend staan dat ze zo ongeveer alles eten, doen zich af en toe ook tegoed aan trekvogels, aldus Macdonald.
In het algemeen had het populairste feit dat onze wetenschappers deelden te maken met het dieet van kaphamerhaaien. Dit zijn niet de enige bekende allesetende haaien! Ze eten en verteren zeegras samen met kleine vissen, schaaldieren en pijlinktvissen. Het blijkt dat dit roofdier een omnivoor is, geen carnivoor.
Samantha Leigh, assistant professor aan de California State University Dominguez Hills, ontdekte dit feit. “Dit betekent dat we de rol van kaphamerhaaien opnieuw moeten bezien in de dynamiek van ecosystemen met zeegrasvelden”, aldus Leigh.
6. Wilde haaienzintuigen
Haaien hebben zes zintuigen – dezelfde vijf als mensen hebben (reuk, zicht, gevoel, smaak, gehoor) plus electromagnetisme. Die laatste stelt haaien in staat om elektrische lading en magnetische velden waar te nemen, zo vertelt Jasmin Graham, President en CEO van Minorities in Shark Sciences aan PADI.
Graham deelde nog een wilde haaienfeit: walvishaaien hebben huidtanden, of gemodificeerde tanden, op hun oogbol!
Annabel Gong, master student aan de Universiteit van San Diego, sprak over de doorzichtige neus van de “soepvinhaai”. Deze soort heeft ook een ongebruikelijk lange migratiecyclus.
Ten slotte hebben Groenlandse haaien een uitstekend reukvermogen. Hun reukzwellingen behoren tot de grootste van alle soorten en beslaan eenderde van hun brein, aldus Brynn Devine. Devine is gespecialiseerd in onderzoek naar de Groenlandse haai als postdoctoraal onderzoeker aan de University of Windsor.
Bij toeval hebben Groenlandse haaien de grootste ectoparasitsche rivierpootkreeftjes op hun hoornvlies. Die kan zorgen voor verslechtering van het zicht en zelfs tot blindheid, aldus Devine. Dus hebben de soorten geluk dat ze zo’n sterke reukzin hebben. Daarom gebruiken ze die waarschijnlijk om te fourageren en te navigeren in de diepe wateren van de Noord-Atlantische Oceaan en Arctische zeeën, aldus Devine.
Wil je meer haaien?
- Volg de specialty AWARE Shark Conservation
- Check de Top-13 haaienduikstekken in de wereld.
- Boek jouw volgende reis met PADI Travel’s Shark Collection.
- Shop de PADI Gear Shark Collection.
- Word PADI Torchbearer voor haaien en voor de zee.
